X'mas Thawngttha by Salai Bawi Uk Thang

Christmas Message by Salai Bawi Uk Thang 25 December 2009   Khrismas caan lunglawm te i akan phanh ter tthan tu kan Bawipa amin thangtthat si ko seh. Khrismas timi hi vulei culture pakhat asi ve cang i planet dang ah khin nunnak angei mi khi hei um ve hna seh law Khrismas caan hi cu vulei ah an rak hmang cio ve ko hna hnga ti tluk khin vulei cung pumpi hi Khrismas nih hin acuul khawh cang. Mah cucu Bawipa timhlamhmi zong khi si dawh arak si i Johan 3:16 ah fiangte in Khrih pumpak nih vulei i arat hnawhchan hi a kan chimh ko na in mitampi nih cun cukong cu atheih zong kan thei taktak lo i kan theih hmanh ah kan thinlung taktak in kan hngal kho tawn lo.Asi ah Pathian timhlamh ning hi zeitindah asi hnga? Vulei hi Pathain thil sermi heavenly bodies lak ah ahmebik pakhat asi. Planet Nika khi vulei nak in a let 108 alian deuh ti asi khah, Nika khi galaxy system dang i a um mi planets sin ah cun Certual le Bawlung tluk khin arak hme mi khi asi rih. Cu bantuk heavenly bodies a ngan ngan le a lian lian tor le cheng in vaan ah khat tthup le rel cawk lo in an um ko lio ah ahme bik mi vulei te lawng hi Pathian nih cun nunnak caah arak timhlamh mi arak si. Vulei cu thing le ram le fing le tlang, khuadawm le minmei pangpar phung tling in thuam arak si. Vaansangpi ah khin hei phaan usih law Planet dang vial te le Vulei an langh tti khawh nak hmun khin khua hei cuan kho usih law Planet dang vial te nak dup in tuksapur in pal ngam lo le kai ngam lo ding in an um lio ah Vulei tu cu dawh taktak in arak ithuam mi khi fiang tuk in hmuh khawh a hei si hnga i.."E.... khi.. zei ko hme asi khikhi..." ti i caak lo awk ttha lo khi a hei si ko hnga. Cu lawng asi lo  achung van zoh taktak tik ah nunnak angeimi minung le saram phuntling kha hmuh khawh an si fawn tik ah .. " Aw.. hi thil vialte nih hin aser tu hi hngal lo in an um sual hnga maw?" ti khi ruah lo le caak lo awk ttha lo khi asi ko cang. Asinain ahmun le hma taktak i aummi minung le saram nih cun mah hi kong hi an thei kho lo. Alang tlang pi i zoh ah cun avan ifian tuk ko na in. Hi kong hi Bible nih akan chimh mi cu asi. Vulei fimnak meen nih theih khawh ding cu arak si  tak lo. Cuticun Pathian nih vulei hi special taktak in aser, athuam i achung ah Amah hawikom siding in minung hna kha akan chiah. Sermi thil vialte hna kha Minung hna an ilomhnak abawmtu ah chiahpiak kan si i dong ti lo in Pathian he lengtti ding in timh lamh kan rak si lio ah... Sehtan cu arak ra i Adam i aduhthimnak Pathain lei a hoi tawn mi kha a khel ai mer i amah Sehtan lei ai hoi ter. A tthami, ai dawhmi, anuam mi, lung ahmui mi, a popular mi, a thawmi ti bantuk kha alek thluahmah tik ah Sermi asi ko mi minung hna nih cun Pathian cu an hngal kho ti lo. Caan asau deuh deuh an philh deuh deuh i Vulei cu Amah te i a um ve mi, "I AM" ai ti kho ve mi ah ruah a hong si cang. Achung i a um mi vialte nih a nawl an icawn i " I A M" kei mah ve lo bang an van iti cio tik ah vulei cu Sehtan le Khuachia penmi ah ai chuah cang. Pathian program cu a work ti lo. Cu tik ah Pathian nih cun vulei nih Pathian a hngalh khawh tthan nak hnga le Amah sin ah ttha te in an kir tthan khawh nak hnga ding ah lam thar a kawl tthan. Zei thil poh hi a hliah le acang ning te i tuah ah hin ttha te in liim khawh asi tawn. Lo kan thlawh tik ah lohma afual bik nak in lohma kan domh tawn. Cu bantuk cun Pathian nih vulei caah a thar in khamhnak lam akawl tthan tik ah lohma adomhnak cu atu i kan itimhlamh cuahmah mi Bethlehem Cawrawlkuang, nauta bikmi hmun te hi ahong asi. Kan theih aherh cio mi cu khamhnak kong theih kan duh taktak tik ah kan nunak ah poi tuk i kan chiah lemlomi thil tete hin ithok ding an rak si ti khi asi. Cu Bethlehem cawrawl kuang cun Lohma avan idomh i Khrih nih cun khamhnak rian cu ttuan hram avan thok. Tipil petu Johan nih 1:29 ah " Zoh hmanh uh.. khi sualnak akalpi tu Tufa"  ti in arak caak kha a rak si. Thlarau le biatak i ai thuammi nih cun zumhnak kong hi an rak ifiang tuk. A caak awk an theih tuk.  Asinain Frasih le phungbia cawnpiak tu sawhsawh pawl nih cun azeitihmanh in an thei kho lo i misual le naal profet tu ah an rak rel. Atu zong ah hibantuk thil hi kan khrihfabu cio ah kan ton cuahmah lio an si rih ti hi philh hna hlah usih. Asinain Khrih nih cun khamhnak rian cu deh khat hmanh hrelh lo in a nenawi zong akhomh dih tiang in a ttuan. A rawt dih cik cek i zei tluk asual mi asualnak senduk i aduk mi le rimchia he akhat mi tiang khan tuhmul bantuk in a neem ter, horha bang in araan ter, i anungmi raithawinak i peek chanh khawh ding mi dirhmun akan phaak pi (Rom 12). Atawinak deuh in chim ko usih law sualnak he ai pehtlai mi pohpoh cu ai khinh dih cikcek i adonghnak Kalvary tlang i " it is finished" ti in lohma achuah tiang kha ahong si. Zei ruang ah dah Khrih nih hi tiang tiang in khamhnak kong ah rian ttuan a herh? Zeizong te ati kho tu Pathian nih vulei khamhnak hi zei ca ah dah mah ti hin ttuan a herh. Van cung khin van tuah awk a ttha hnga lo maw? Obama le McCain le Hillary nih presidential campaign an tuah lio, American mipi ca i rian ttuan an itimh lio ah an izuam bikmi cu sifaak bik life kong theih khawh kha arak si. Zei caah ti ah sifaakbik kong a thei taktak mi nih Ram rian an ttuan tik ah ram caah rian an ttuan khawh taktak tawn. ThanShwe nih sifaak kong apelpawi hmanh athei lo i aram mi zei tluk indah kan si a fah? Cu bantuk cu asi Pathian nih hin misual bik zong minung pakhat hmanh hrelh akan duh lo, sualnak asi mi pohpoh cu deh khat hmanh thlau lo in vailam ah  a kalpi i akhenh chih dih, i ai liim cang ati kha asi. Cu caah mah hi khamhnak kong ttha te i athei mi cu azei ti hmanh in sualnak chung ah ahong taang ding khi kan si ti lo. Khrihfa, Khrih tehte ti in Khrih hnu azuul ding in khaukhih mi lawngte kan asi. Efesa 2:10 , kan nih cu Khrih products kan si ti kan hmuh. Lo kan thlawh tik ah kan lohma ah belh saupi pi hna an um tik ah zei tluk indah kan ning azah i kan sia arem lo. Zung chia tuk i thil tuah hi aho minungfa hmanh nih apoi ati lomi kan um lo. Asinain Khrih nih sual tlanhnak i akan hruainak lohma kan zoh tik ah Sualnak belh le hramh sangsang in akhat ti khi kan nunnak cio ah kan ihmuh cio  ttheu hna lai. Zeitindah kan sia arem cio ne hnga? Sehtan nih aci avorh i akeu i a tthangmi sualnak thil le ri hna he khat tthup in kan ithuam hna i cubu cun kan nih nih Khrihfa, khrih tehte kan si ti ah hmaihngal ko in kan ichim. Zeitluk in dah Khih mithmai kan chiat ter i Sehtan raa kan lomh ter ti khi ruah khawh tuk mi khi asi. Cu caah cun pei nan kih le kih lawlaw nan lum le lum lawlaw ding tinak chan cu kan si cu. Angai ngai ti ah cun Khrihfa ai ti ttung i sualnak pipi he ai ciah tthup mi hna hi Sehtan Net Profits kan si. Thil kan tuah tik ah kan miak hlei mi nih khin a kan lomh ter chin tawn. Cu bantuk cun Khrihfa ai timi hna nih sualnak hrial lo in Khrih tehte kan si kan iti tik ah Sehtan alomh ter tu, a lunghmuih ter tutu kan si. Hi ruang ah hin Bawizisuh hi a ttap. Ttah aphu. aphu taktak. Zei caah ti ah Sehtan le a Agents khuachial pawl an kalnak ding Hell tlaak ding khi akan siang lo. A kan siang hrim hrim lo, Hell i atlami nih hi ti hin an chim. Hell kong hi Mark 9: 44,46,48 i ai ttial bantuk khin rungrul in akhat, rim chia in akhat, thih khawh asi ti lo, mei a mit ti lo, Hell kong ai fiang mi nih cun vulei cung i aharbik timi zong hi zeihmanh ah an rel lo, Asinain Sehtan le an Agents pawl nih hin Hell hi vulei fimnak le thiamnak in lang kho lo ding in an thuh. A cungpalang khi sittal ngai in an kan ttamh piak cu cucung ah cun zuumtu ai timi hna cu duhtawk in an kan laam ter. Hi kong hi Biatak lawnglawng nih atheih. Pastor tampi nih Hell hi a um taktak mi asi lo ti tiang in an chim cang. Cubantuk Pastor hna nih an kan hruai sual asi ah cun aran nak in Khrihfabu in chuah ding khi asi ko hnga. Zei caah ti ah vulei cung thil vialte lak ah apoi bikmi pakhat cu Biatak athei lomi Pastor nih Khrihfabu a hruai mi hi asi ( Dr. Tony Evan). Hell kong hi fiang cikcek in kan theih hrim hrim ahau. Cuticun Galati 2:20 i kan hmuh bantuk in " atu ka nun hi zumhnak nun asi" ati kho taktak mi zuumtu kan si hi aherh tuk le a herh cem mi ahong si cang i  biatak nih Khrihfa nun ah akan hruai ding khi ahong si. Mi tampi nih Biatak thei huaha lo in Khrihfa nun kan icawn piak le nunkhawh kan izuam mi khi azei ti hmanh in asi kho lomi asi. Kan theih aherh tuk mi cu Sehtan sin i arami sual thil ri pawl hi Khrihfa nun i kan isurrender hnu ah cun azei ti hmanh in irek khawh asi ti lo. Zungchiat tuk i lo athlo mi kan si awk asi lo. Kan lohma cio ah sualnak belh hrelh kan ngei sual maw Khrih mit-hmai achiat ter tu kan si sual maw ti kha kan ichek peng a hau. Zuu te hna kuak te hna, Khaini te hna Pornography zoh, le fornication thilri te hna he ai ciah rih mi Khrihfa kan si sual ah cun Khrihfa si loin Sehtan Net Profits kan si titu kan itheih a hau. Sehtan nih Khrih sin i amiak mi tinak. Ai lung hmuih taktak mi asi ti ah ahmutu nih an chim. Thil dawhcah lo kan tuah tik ah Khrih kha number pakhat nak ah chia lo in kan mah duhnak kha pakhatnak ah kan chiah timi testify kan tuah bantuk khi asi. Cu caah I Am timi a chanllenge tu cu zuumtu taktak kan si kho lo. Pumsaduhnak azuulmi nih cun Bawipa kha number pakhat nak ah an chia lo i an vulei le an nunnak kha Sehtan lei ah peek chanh rih tinak witness asi. Vulei cung ah hin kan ifahsak cemmi le kan ttihcemmi pakhat cu miduhlo co hi asi. Kan duhlo tukmi nungak le tlangvaal he ico ding nak cha cun ti ah Thihsi adingmi zong tampi an aum.  Pa/nu kai za ve atimi nih amiduhlo tuk mi he iconak ding cun zeipoh tong ko ning an ti cio mi khi  ahmaan mi theory asi. Hell hi muichia, rimchia, hremnak, fahnak, le tholung in akhahnak asi ti athei mi nih cun vulei harnak hi biapi ah an chia ti lo. Hell hrial hi nunak caah Basic requirement asi. Abiana ah kan eek achuah tik ah azei tik hmanh in eek lo awk a ttha lo. Kan eek achuah tuk le kan rawl a ttam tuk lio ah khin zei dah abiapi deuh? Kan zun achuah tuk lio le kan ti a haal tuk lio ah khin zei dah abiapi deuh? Cu caah Hell hrial ding hi requirement hrimhrim asi ti in kan theih le kan icawnpiak ahau. Kan miduh kan colo cu apoi lo kan ti khawh. Kan huattukmi he ico dinghi asi kho lomi asi. Eek rim kan nam bu pi in rawl kan ei kho lo. Cu caah Hell rim hi kan nam awk asi lo ti hi fiang te in kan theih ahau. Hell he ai peh tlaimi sualnak pohpoh hi zuumtu Khrihfa aitimi nih cun kan duh zong duh lo zong ah kan hrial ahau i kan hrial lo asi ah cun Khrihfa kan si lo iti ding asi ko. Judas lesson ah khan afiang tukmi asi. Judas isakariot nih hin achanchung amah pumpaak bak in Bawizisuh azulh. Bawizisuh nih hin a kan lei rawi lai ti zong a theih. " Kadua.. hi tluk in kan mah phuaih khat te..kan ihruai hna i mah ti i leirawi na kan timh hi cu asi kho lo, keimah zong ka lo lai, nangmah zong na lo lai, kan phuaih zong kan kuai dih lai, Frasih pawl di ariam tuk lai, na lung itthum..." ti ding te khi asi nain Bawizisuh tu nih cun.." na tuah ding cu rianrang in va tuah" ati lehlam. Cu caah Khrihfa ai ti ttung i zuu ading cuahmah rihmi, Khaini ahmawm cuahmah rihmi, Kuak azuu cuahmah rihmi, Pornography le Fornication ah abuai cuahmah rihmi lih a chim cuahmah rih mi, mikong acaih cuahmah rihmi pawl.. Judas hnuzuul kan si ti kan itheih a hau i .. thlauh kan si lo.. rianrang in kan tuah ding mi tuah chinchin ding, tampi in tuah rih ding, mual pho lawlaw tiang in forh chih le fial chih mi tu kan si ti hi kan itheih ahau i cucu Khrih nih akan cawnpiakmi zong asi. Kih le kih lawlaw, lum le lum lawlaw ding ti hi asi ko. Kolosa 3 chung ah kan hmuh rih bantuk in kan nih cu van ah kan nunnak thuh in a um cang ti azuummi kan si, vaan lei hoi i anung dingmi kansi. Van thli ahong hraan tik ah choih khawh colhmi si ding in kan nunnak hi vulei lei thuam si lo in vaan lei thuam in kan ithuam a hau. Zaang hir hiar te in kan um ahau. Kan lam hi apial dengmang cang. Highway ti duhtawk i ai cuh kalh cuahmah mi si lo in mah le lam te, orh lei kam a hriang bik te speed limit atlawm biknak lam te ah hnangam te in kan kal cio awk tu khi asi. Cuticun Bawipa ni a phanh tik ah rianrang in Amah sin kan phaan colh kho lai. Vulei cung khuacaan sining le dirhmun, Ancient calender le prophesy vialte nih point an tuahmi, Bible le Isarael nih a kan chimh cuahmah mi le Miracle news aphunphun nih hin Vaanlei thil sining ding hi an chim dih cang. Tthep lulh in an um ko. Amit ai au mi nih cun  hmuh lo awk tthalo, a hna achet lo mi nih cun theih lo awk ttha lo, khua a ruat iikpaak nih cun hngalh lo awk ttha lo, Bible azuumtu nih cun inunpi lo awk ttha lo hi an si ko cang. Asinain mitampi cu Sehtan nih akan uk caah khua kan hngal kho lo. Zei poi lo in vulei thil ah kan buai cuahmah rih hna. Cu caah atu bantuk vulei culture nih Pathian kong he pehtlaihnak an ngeih lio Khrismas caan tal ah hin hi bantuk van khuakhaan ning le vulei khuakhaann ning le akarlak ah Dawtnak le tukfornak nih rian an ttuan ning hi theih khawh izuam cio hrimhrim hna usih. Pathian nih cun Amah sin ah phaan dih ding in Dawtnak in lam phunkip in akan hruai lio ah Sehtan nih hin amah pennak Hell chung tla ve ding in tukforhnak aphunphun in lam arak kan hruai ve ti hi thei hrim hrim hna usih. Cuticun kan nunnnak caan hi Bawipa caah zeitindah asunlawi bik khawh ve hnga ti khi ruat cio hna usih law Sehtan cu chance pe hrim hrim ti sawh hna hlah usih.. Khrismas lomhnak nan cung kan cung ah um ko seh.... Hluanku pa Kentucky   Note: Mah sermon hi Lai Forum le Metkhuabo group mail ah cbthang@yahoo.com in a thlahmi a si. ================= Life is like a book, everyday is new pages

Zophai CA ca ah Leitak aw-cawi a tthabik

Zophai CA ca ah Leitak Aw-cawi a tthabik By Pu Lian Uk A ruat huam mi caah: Zophai khuatlang khua pawl hi hi Leitak in tlakmi le cu Leitak in tlakmi khua in va tlak chin mi khua  ngot an si hna.   Leitak in Leisen in Albik le Hlei Lian nih Khawcariat in Vuangtu in  Hriphi ah tlar khat. Vuangtu in Ngalang, Ainak, Siata, Zephai, Tluang ram ah khuatlak an peh chap rih.   Leitak in Khuabung in  Hlamphei le Longtlang ah tlar khat . Cu hnu ah Leitak in Aibur, Leitak in Zabung ti in Leitak in khua an tlak.   Hleilian Hriphi a phanh hlan in maw, a phanh hnu in dik Leitak in Hriphi ah a kal mi zong hi zazat an rak si. A bik in Hriphi khua hlun  Matu sang le Tlaidep sang timi hna cu Leitak aw holh a hmang mi an tam khun dah-ra ti awk khin kan mah hna,  Tawkcungpa mithi te, Saya Hmechum te, Hripikhuahlun Tlangbo sang Pu Dar Ling te ti bantuk a tthang tti mi kan hmet lio 1949 hrawng le a hnupi tiang hi arak si.   Cu chung ah holh kan ti mi hi Haka Khuahlun le Khuathar le Station  hmanh ah khin aw phaw an I dang dih manh cang si kaw, cu bantuk in khuadangdang cio an va tlak chin tik ah Leitak khua an um lio cio an rak chimmi aw phaw hna cu tlawmtete an va ithleng  kho ngai ko hna.   A sina in aa thlengmi a aw hi i-theih khawh lo lak in aa thleng mi an si rih  lo, i-theih cawlh mi zat tiang  long in aa thleng mi asi. Cu caah zei khua aw chuah spelling ning hmanh in kan ttial hmanh ah rel khawh itheih  piak khawh dih mi thlennak fa parik long asi rih. Matupi peng ah khin Cintlang lei, Ta-ua lei, Ngala timi (Haka khuachungbantuk Matupi khuachung a umve mi khuasang)  aw cawi holh khi cu tin a fa parik in an aw an idang cio na in ca an ttialmi an itheih piak khawh dih. Cu caah an hla cauk zong ah hin cu ticun mah le khua aw dang danghla cu an ttial tti dih ko hna ian itheihpiakkhawh dih.   Cuchung ah  Aibur, Leitak, Hmawngtlang, Phaikhua, Congthia, Zabung, Hriphi  khua hna ah Zophei khua tlang aw cawi in achim mi hna nih Leitak  khuazung  aw cawi in an aw cawi a um kho bik rih. Kan irel piak le kan itheihpiak cio mi tham cu Leitak khuazung origin aw in seh ca ka ttial duh ati mi caah atu Haka aw cawi ttialnak spelling in aa ttial kho ngot dih. Aa ttial kho lo mi tlawm palte a um mi ah: Haka aw in "ka nu" ti mi  ah "A nue" ti aw hin  cafang aw fonh ttial khawh  a si. Hika hin Leitak Khuabung Vuangtu awchuah aa khat dih.   Cu hnu ah Haka aw cawi in "Ka ta – keimah ta"  timi cu  " ka tie – ka ma ka tie" ti in ttial khawh asi. Haka aw cawi in  "Ka tuah lai"  timi ah "Ka tuah ah"  ti in ttial khawh a si ko lai. Hizong hi Leitak Khuabung-Vuangtu aw aa khat dih ko. Cu lo dang ah Haka aw cawi I an ngeih lo mi,  Zophai aw cawi I kan ngeih mi aw dang a um mi ruah rih khawh a si.****   Leitak khuazung aw nih Zawiphai ti mi "Phai" aw hi Haka aw he aa khat. Khuabung- Vuangtu  aw ah  a um lo mi aw in acheu nih hmuh nak a ngei mi an um kho  na in  "phai" ti mi hi Khuabung-Vuangtu aw zong ah chuah ter khawh mi phonetics aw asi ko.   Cun a um rih mi ah,  Leitak khuazung holh aw ah "Zawi, Zoi " timi hi Haka aw cafang komh aw ningte in  ttialkhaw a si na in,  Vuangtu Khuabung aw  ah apen perik  a flat nawn te in dannak te a um ning ah  "Ka nawi tie", "ka nwe tie"  ti bantuk in an um.  " _we"   ti phonetics aw chuah tam ngai hi Kawl holh zong ah an hman mi ah "Zwe" ticu asi I, "Zy" ti hman nak in "Zwe" ti hman hi zapi nih kan rel piak khawh deuh hna seh law he a dawh ngai. Hi kong hi ceih bal mi asi lo I hika hin kan ceih hmasa bia khi a si.   Vowel aw in "y"  hmanak hi Paletwa zong nih khin "nai ba ly "  hi   "Cu hnu ah" ti bantuk ah khin 'y'  an hman ve na in a aw chuah hi  "ba lau" ti he tu aa neih. Cun Mara nih khin "Y" cu an hman ve I, Paletwa an chuah mi aw he hin a neih ngai mi in an hman.   Zophei aw cawi hi Mara, Lautu, Zotung he zong aa neih mi a um ngai I, Haka aw cawi holh he zong aa neih ngai.  Haka aw cawi holh hi a phonetics ah Laimi kaa dang  aw cawi asi mi Tedim, Duhlian(Mizo), Falam, Matupi , Paletwa, Kanpetlet aw he khah nak tam ngai a um. Paletwa holh an ttialnak phonetics spelling aw hman mi siseh, Mindat lei holh aw an ttialning spelling fonh ning siseh Falam/Haka/Tedim  aw cawi kha Rev. Cope nih arak ttialning rak lak mi ngot an si. Cu caah Haka aw cawi phonetics he naih in  Zophei aw cawi holh pawl hi ttial ah cun Chinmi kaa dang tamdeuh ngai pi nih kan aw cawi rel awk an i fawih deuh kho ngai ding khi a si. Cu tik ah Laimi aw cawi holh dang tampi kha Zopheitlang mi zong nih  rel khawh cawlh ding khi a si,  Arel kan i-fawih hna ah cun a cawnzong ifawih ding khi a si. Holh hi atam lei thiam paoh a ttha. Holh tam kan thiam ah cun an holh kan thiam mi hna nih kan cung ah zumh–rei nak tam deuh an ngeih khawh I dawtnak hri a sih khi a si. Zophei khuatlang nih Zophei khua tlang in khuachak lei he khuathlang lei he kan aw cawi holh aa neih dih caah kan tlang hmun hma mi caah tthat hnemnak tampi a um khi Zophei khuatlang mi nih i-theih ttha hrim asi. A tam pi nih nan theih ngai kocang.    Zophei aw cawi holh ttial tik ah cung lei ttial cia mi bantuk in,  international phonetics he neih ngai in rak ttialmi  Haka aw cawi ttial ning spelling in ttial a ttha. Zeicah tiah kan aw cawi kha Laimi phun kaa dang nih rel an I awlh deuh ding khi a kau pi in ruah hau a si. Cu tik ah Haka aw cawi kan tial ning spelling hmanbu in  kan mah khuatlang awcawi holh kha a herh nak ah ttial khawh tthiam asi lai I, kan khuatlang holh thlau khawh a si lo ding lam a si.    Haka aw cawi cu mitam deuh chimmi  Laimi kan holh pakhat asi. Cu caah mitam deuh chimmi asi kha pom lo ttha  a si lo. Kan thiam a hau mi hrim a si I kan fa nau le hna  nih an thiam  a hau mi,  thiam lo awk a ttha lo mi kan holh a si ko cang.  Kan zapi Matu, Mara, Lautu Senthang,  Mi-e lei, Zokhua lei, Thantlangpeng tluanglo lei khuatlang khua vialte kan I hrawmmi aw cawi holh asi I, an mah Haka khua holh long zong ah a si ti lo; mizapi I ttawmmi, ihrawmmi holh ah aa chuah cang. Cu ruang  hrim ah hi aa hrawmcang mi khuatlang vialte nih kan I hrawmmi holh, kan mah holh cio a si tiah thiam hrim a hau mi a si. Zapi kan I hrawmmi  holh pin ah Zophai tlang nih Zophai tlang aw cawi holh a hlei in kan ngeih mi tu kha kan miak deuh nak asi.   Hi khua holh pawl thlau lo a herh nak bik cu Laimi chanbia kanzawt nak ah tampi a bawmchan kho ngai. Tahchunnak ah: aa hlat tuk mi Laimi ti in ruah mi Asho Chin hna he "Salai"  ti kan ikhah te hna; a hlat chinchin  rua kan ti mi Angami Naga he hna Haka aw in  " Ka pa" timi hna  "A po " -  "a paw" ti in kan I khah ning hna nih Chinmi miphun khat kan si nak hri a sih ning hna khi arak ttha tuk mi asi.   Zapi hman mi Haka aw cawi kan holh le Zophai aw cawi aa neih tuk ah holhkhat bantuk an si ngai ko bu ah Haka aw cawi ah "Salai" tite hna  "A po" tite hna cu thlautak  cang mi a rak si . Asi na in,   chankhat lio I Chinmi kaa kip hmunkhat te ah kan rak hman tti mi holh fang "salai" ti bantuk "A po" "a paw" ti ban tuk in Zophei khuatlang aw cawi holh ah chankhat lio ah a rak i-khat tawn mi Chinmi holh  fang atutiang kan hman tti ve ve rih mi nih miphunk khat kan si nak hri asih peng rih khi  asi.  Dam te in, Lnk. --- Source: From: Lian Uk <lian1@verizon.net> Subject: [Zophei] Zophei Khuatlang awchuah atu Haka aw ttialnak phonetics spelling ning he neih in ttial ttha a si ning. To: zophei@yahoogroups.com Date: Sunday, December 20, 2009, 11:29 AM ------------------------------ "Serve with gladness"

Christmas Sermon by Robert Thawngzam

Bible Hmuhsakmi le Cawnpiakmi Christmas Sullam   Bible Relnak: Mthew. 1:18-2:12, Lk.1: 26-38; 2:1-20,Isai. 4 :14,9:6   By Robert Thawngzam Germany 20 Dec 2009   Biahmaitthi: Pathian nih a kan pekmi Caan, Caanthennak tampi lak ah mi lungthin a hlaucemtu le   Ka nu, ka pa, ka U , ka Nau , ka Chungkhar, ka Khua, ka Ram, ka Miphun tiah ruahawk le taukawk hmanh a thei bal ti lomi nih, hnulei a vun cuanthan i (Homesick) Inn ngaih zawntnak a ngeih lio Caan, pumpak nunnak ah dawtnak a tharthan lio Caan cu   hi khuasik thla X´mas Caan hi a si ko rua tiah ka ruah. Cucaah hi X´mas a sullam theihfian hi kan herhngaimi a si. Vawilei fianning le Bible hmuhsakmi/cawnpiakm i tiah kan zoh hna lai.   I.Krih A Chuah Liocaan Isreal Ram Nainganzi (Uknak) AChine   Hi Krih a chuah lio Caan hi Isreal mi pawl cu Rom Cozah kuttang ah Sal an tan lio caan a si. Rom Cozah nih Palestin Ram kulh vialte hi a lak dih i a ram chung then kaudeuh cu Herod the Great (37-4BC)Siangpahran g pa Uknak kut tangah a chiah. Herod nih hin Isreal mi hi a rak hremtuk hna leng ah   Jerusalem Temple pi cu amah Sunparnak caah a hman i, Herod Temple ti tiang-in an rak kawh. Cu caah Iseal mi cu-cu Rom cozah kutchung in luatnakding caah Naingaizi (politic) an tuah ,i a ho nih dah cu Uknak chung cun a kan chanchuah lai tiah Hruaitu ttha an zoh lio caan a si. Bible Cahlun (O.T)  Isaiah 7:14; 9:6; Micah.5:2 le a dangdang chung i kan caah Messiah-Khamtu Bawi pek kan si lai timi hi , vawlei Uktu a si lai i, Rom kut in Independent a kan pek lai tiah an i ruah chan lio caan a si. Hi hi nihin i kan KawlRam sining he hin a khat ngai te. Asinain Boipa tinhpiakmi hna cu Vawlei Hruaitu le luat tertu siloin Thlarau lei tu khi a rak si deuh. Cucaah Jesus (X´mas) cu an ca ah tluknak pakhat a si ai.   Nihin ah kan nih zong Boipa Bia hi kan i fiandan kan i palh sual ah cun Isreal mi bantuk in Jeusus hi kan caah vuivainak le lungdonghnak a si lai i, kan X´mas hmanmi hi kan caan dihnak men le kan phaisa dihnak men a si lai. A sullam   fian kan hau......... ..   II.X´mas Ti Sullam cu Zeidah A Si? (What is X´mas?)   X´mas sullam cu phun hnih in vun zoh ta ah a tthacem a si rua tiah ka ruah. Cucu a tanglei bantuk hin an si.   A.Vawlei lei Hmuhning le Fianning   A.D.300 kum tiang cu X´mas tuah le Krih chuah ni lawmh timi hi Krifa Buu chungah a rak um lo. Aruang cu Krifa hmasa pawl, Krihfa Buu i Pa (church father) le pawl nih hin kan Khamtu chuahnak lawmh cu sual pakhat a si tiah an rak zumh caah a si. Zeitik ni, thla, caan setsai ah dah X´mas krifabu chungah aa thawk ti chim hi cu a harngaimi a si. Asinain AD.1500 kum ah hin kumkhat chung i ni 135 chungah  a dangdang ni cio ah Krifa buu tampi nih X´mas hi an rak tuah cio. Acheu nih December.25, January.6th, March.28, April.19,20, November.17 hna ah khin an rak tuah cio. A.D 361 kum ah hin Pope Julius nih December thla 25th ni hi X´mas ni siseh tiah bia a rak khiah. Cun A.D. 500 hin Krifa buu tamtu nih Dec.25 th ni cu X´mas ni sunglawi ah lungtho tein an rak hman cio.   Asinain Krihfaa Buu tampi nih hi Dec.25 ni cu an rak cohlang lo. Orthodox Church pawl le American church tampi nih cun January.6th le 8th ah X´mas cu an rak tuah. Cun Abyssinia i church pakhat nih cun kumkhat chungah vui 11 Zisuh chuahnak an rak lawmh ve. Cun amah Zisuh chuahnak Bethlahem khua ah hin a dang ni cio ah Biaknak phunthum hna nih Biakinn pakhat cung ah hi puai hi an rak tuah cio ve. ´´X´mas´´ ti in zapi nih theihmi Biafang a rak um hlan hrim hin Vawlei ram tampi le Krihfa Buu tampi ah Zisuh chuahnak ni hi Dec.25 ah an rak lawmh cio hna.   Rom pawl nih hi khuasik thla chung i sunglawi ngai in an tuahtawnmi puai min cu ``Saturalia` ` an ti i ``Saturn`` Pathian upatnak ca i an tuahmi a si. Cu puai ahcun miluat le sal, Bawi le Sal ti theidannak um lo in pakhat le pakhat laksawng i thlennak(giftchange ) hna an rak ngei. Cu tin Krifa biaknak cu Rom Cozah pi i biaknak ah a rak ca´n dih bak-in ``Saturalia`` timi puai min cu `` The Mass of Christ`` or ``Christ Mass`` ah an thlen.  Europe ram nichuak lei a ummi German miphun pawl nih Dec.25 ah hin puai sunglawi an rak ngeih theu ve. Cun Nichuah Europe ram i a sunglawi bikmi puai an rak ngeimi cu The Anglo-Saxon nih Zool or Yule an timi hi a si. Cu ´´Yule´´ min cu a hnu ah ´´Christmas´´ ah an thlen ve. Hebrew pawl nih hin Dec. 25 ah hin ´´Hanukkah´´ timi Puai hi an rak ngeih ve. X´mas hi Biafang pahnih fonhmi a si `Christ le Mass`. Christ cu Greek holh Christos in a ra i asullam cu `chiti thuhmi , thimmi´ tinak a si. Mass cu Hebrew holh ´Mass´ in a ra i a sullam cu ´Hmaizahmi , Upatmi´ ti nak   a si. Mass hi mitampi/buupi ti zong khin sullam ngeihter, leh khawh a si i, hi biafang ruang ah Mi tampi an lungbuai caah, a hnu ah Romancatholic (R.C) pawl nih ´Mas` ´´s´´pakhat ah an thlen. Cu caah X´mas ti sullam an langhter duhmi cu   ´´Zisu Krih philhlonak Puai´´ tinak khi a si. Nihin ah cun ´Zisuh Krih Chuah Ni Lawmhnak Puai´´ ti zong ah an kawh. Cuticun Krihfa hmasa pawl nih X´mas cu sunglawi ngai le upatnak tling he England ram ah Chistos Mass min in an hman, cun Spain ah Nalividad min in, Italy ah Natale min in, French ah Noel min in, Germany ah  Weihnacht min in X´mas Zan cu a thiang, a dai Zan tiah an rak pom, auh, hmang cio hna. Nihin ah cun X´mas cu Pathian lei le Vawlei lei cawhchih in an hman dih cang. Vawlei thil le Thlarau lei thil thleidannak um loin Secular style deuh in hman a si cang. Cucaah X´mas cu Krih philh lonak  ca le Krih chuah lawmhnak caah tuah siti loin Chungkhar, unau, cinglarualchan i tonnak le hoikom i tonnak tu ah hman a si cang.   Cu caah December 25th ni bak hi  Krih a chuah Ni bak a si ti na ruah sual i na fiansul ahcun na palh lai. Krih a chuah ni bak si lo-in Krih a chuah kan lawmhnak Ni le Krih philh lonak ca i kan ulhmi Ni tu khi a si deuh. Cucaah X´mas hi na tuah zong ah a ttha i na tuah lo zong ah na sual hlei lo. Belte cu na tuahning , na hmanning le a sullam na fiannig naa palh sual belte ahcun , na Taksa caah damlonak , na Thinlung zawtnak le na Thlarau thihnak tiang an phan pi kho. Nangmah duhning siloin a chuaktu, hrin a simi pa (Jesus Krih) a duhning tu in hman le lawmpiak i zuam tu hi a biapi deuhmi cu a si.   B. Bible Hmuhsakning le Cawnpiakning   X´mas timi Biafang(Word) hi Bible chungah kan hmu lo. Krih a chuah Ni zong, hi Ni bak hi a si tiah kan thei lo. Cu ruangah Vawlei cung Krifa buu cheukhat cu hi X´mas   hi an hmang lo. X´mas tuah le hman cu sual phunkhat le Boipa bia duh paoh in me´er ah an rel. Cu pawl zong cu an palh hlei lo i an hman hlei ve lo.   Asiah Bible ah a um lomi cu zeiruang ahdah kan tuah kun? X´mas ti Biafang(word) cu kan hmu lo na in X´mas hi tuah phu le Krih chuahnak hi lawmhphu a sinak tu cu a huap kaupi in a kan hmuhsak. Aruang cu Jesus cu Vawlei ah Mary nih a hrin hrimhrim ko timi cu al-awk tha loin Bible nih a kan cawnpiak. Tnk....Trinity a zummi pawl caah Trinity timi Biafang hi Bible ah kan hmuh ve lo, nain Pathian cu Trinity bak a si ko timi tu hi al-awk ttha loin a huap kaupi in a kan hmuhsak ve . Bible nih Jesus kha vawlei ah a chuak rua rak ti seh law cu..tuah le lawm phu a si lai lo. Jesus chuah caan le chuahnak a lawm hmai satu pawl zong hi Rom Krihfa buu pawl rak si hna sehlaw cu lawmh phu le tuah phu a si hnga lo. Jesus chuahnak a lawm hmaisa biktu hna cu a pakhatnak ah Vanmi thiang pawl, cun Tuucawng pawl , le Mifim (Mifim pathum timi Bible ah a um lo, ´´pawl´´ timi plural word lawng a um) pawl an si.Cu nih cun lawmh phu a sinak a kan hmuhsak. Cucaah a caan le a ni ah buai lo in a sullam tu ah hin buai deuh hna u sih.    1.      X´mas cu ´´Pek´´ asiloah ´´Tthenh´´ tinak a si.(It is giving or sharing) Jhn. 3:16           i.            Adam le Evi cu Boipa nih amah  muikeng tein a ser hna. Zungzal a nungmi Pathian  a si bantuk in zungzal nung hna seh ti hi a duhpiak hna. Cucaah thihnak le nunnak ti-in phunhnih a um ti an theih/hngalh khawhnak ding caah thleidanthiamnak Thingkung cu Eden dum laifang bak ah a chiahpiak hna. Thingkung   Dum a laifang i achiahnak  chan cu  a ding, a fel, zumhawktlak, le dawtnak in a khatmi pathian a sinak langhter a duh caah a si. Minung nih zeihmanh ralrinnak caah information na kan pe lo tiah Pathian kha bia-alnak an tuah khawh lonak ding caah a si. Adam nih Boipa nawl ngailo in ei-loding thei a ei caah Pathian fa sinak in Satan fa (Sual Fa) ah aa cang. John. 8:44. Khamhmi fa sinak in khamh herhmi fa ah aa cang. Cu Ni thawk cun Adam sual ruangah Vawlei mi vialte cu sual kan si dih( Rom.5:12-21; 1 kor.15:21-22; Gen.3:1-7) i khamhnak pek a herhmi le, tthenh a herhmi kan si dih. Boipa nih Adam le Evi taklong an si i an ning a zah kha a hmuh tik ah Sa a thah i Sa phaw a aih, a khuh than hna-Gen.3:21. Cucu Adam le Evi caah ´´X´mas´´ (´´pek´´ or ´tthenh´' ) ti  cu a si ko. Krih nih Vawlei mi kan caah a tuah te dingmi hmuhsaknak cu a si ko.         ii.            Cu ticun Minung nih khamhnak an hmuh thannak ding caah le a nungmi Pathian a si langhternak ca´h Isreal mi pawl cu Boipa nih aa thimtthan hna. Cu aa thimmi mi hna nih khamhnak an hmuhnakding caah Moses hmang in Nawlbia (khamhnak an hmuhnak ding caah) a rak pek hna-Exodus.20: 1-20.  Cucu Bible Cahlun (Old Testament) ´´X´mas´´ ti zong ah kawhkhawh a si.       iii.            Sihmanhsehlaw, cu Nawlbia cu Minung nih kan zulhkhawh lo ca´h , a fapa ngeihchun te cu kan nih khamhnak caah a kan pek than.( Joh.3:16, Isaiah.7:14, 9:6). Cucu nihin i kan au pi lengmangmi X´mas (New Testament X´mas or Contemporary X´mas) cu a si. X´mas sullam cu ´´pek , tthenh´´ tinak a si. Phundang in kan chim ahcun X´mas sullam cu ´´mission´´(English-sending= Lai-thlah) ti zong ah auhkhawh a si fon.   Ø  Asi ah zeidah kan pek ve lai?   a.      Biaknak le Thangthatnak pek ding (Mt.2:11a)   Vanmi tthiang hna le Tuucaawng pawl le Mifim pawl i a hmasacem Krih an pekmi cu thangthatnak le Biaknak a si . Vanmi pawl le tuucawng pawl nih cun hla le aunak in , cun Mifim pawl nih cun khuk bil in thangthatnak an pek. Krih biaknak ah na khuk naa bil kho rih lo ahcun atu kum X´mas cun khukbil in biak khawh i zuam ve cang. Toidornak lungthin bia, tthangtthat tinak zong a si fon.   b.      Lungthin Innka Hunpiakding le Pekding (Mt.2:11b)   Mifim pawl cu Jesus an hmuh le cangkaa in an biak. Cun an i kenmi an thil mansungbik chiahnak Bukbau (Greek-thesauroi( s)   a hman i hihi Mt.13:52 ah khin cun thil chiahnak Inn ´´store house´´ tiah a leh) kha an hun a ti. Cu nih a langhtermi cu(storehouse) kan thinlung Innka hunpiak/pek khi a chim duhmi a si. Lungthin hi zeizong vial te nak-in nawl a ngeibik, thil a ti khobik,   sullam angei biktu a si. Bible nih na lung thin dihlak timi hi vuizakhat reng lo a chim.  Cu lungthin Innka cu awnhpiak law pe ve cang.   c.        LaakSawng Phunthum(taksa, thinlung, thlarau) Pekding.(Mt. 2:11c).   Mifim pawl cu an biaknak, thangthatnak le an thil mansung chiahnak bukbau an hundih hnu le pekdih hnu ah an laakawng phunthum...Sui lungvar, Zihmui mansung, le Muran hna cu an chuah i Jesus cu an pek. Cu laaksawng phunthum nih a langhtermi cu ´´Taksa, Thinlung, Thlarau´´ TTT pathum hi an si. Na Taksa in upat law, Na Thinlung in ruat law,Na Thlarau in thangthat ve cang ( Jh.4:24)   2. X´mas cu Krih he i Ton Tinak a si.( Mt.2:10-12; Luke.2:16-18)   Krih he i ton hi zumtu kan caah a herhbikmi a si. X´mas hman ve lengmang ttung i Krih he i ton bal ve lo cu Malaysia ah Phaisa tampi dih in kal ve tung in a zin hmanh hmuh hlan i Palek pawl nih tleih he aa lo. Phaisa tampi dih le caan tampi pek in X´mas hman ve tung i Krih he i ton lo cu ngeihchia a va si hringhran dah.   Hika zon ah hin Krih he kan i tonning tu hi aa lo cio lo. Mifim pawl cu Krih he an i tonnak ding ah Boipa ´´Arfi Ceu´´ nih lam a hruai hna , Khrih he an i tawn hlan lo Inn ah an tin lo, asinain Tuucawng pawl cu Arfi nih siloin Vanmi nih ´´Bia´´ in Krih he an i tonnak ding caah lam an chimh hna. Vanmi pawl chimhning in Krih he an i ton hlan lo an kal ve.   Unau, nihin ah nang le kei zong Krih he kan i tonnak ding ahcun Boipa Bia ning in kan kal a hau ve i, Krih he kan i ton hlan lo Boipa Ceunak-Thiang Thlarau hruainak Lam cu zul ko hna u si.( Rom.8:14) Herod tu cu Keizong Krih cu ka biak ve lai tiah a ka in a chim ko nain a lungthin cu Krih he aa hlat(Mt. 15:8). A chimbantuk in kal in Krih cu a va tong lo, a va bia lo. Cu nakcun Krih chuah Ni ah Mi a tthah i tthatlonak phun tling a tuah. Unau, Nangtah Krih chuah Caan ah , X´mas ah Krih he i ton loin tthiltthalo a tuahmi le Boipa lung a fak termi na si sual maw? Zuu dinnak le vawlei pum saduhnak in Krih a chuah Ni a lawmmi na si sual ve maw?   Ø  Asiah zeitin dah Krih he kan i ton khawh lai?   a)      Na duh bikmi, le na tleihchan bikmi Thil  na kal tak a hau (Lk.2:15-16)   Mifim pawl le Tuu cawng pawl cu Krih ka caah a chuak cang ti an theihbak in an duhbikmi le nitin an paw cawmnak a simi thil, rian vial te an kal tak. An Rian, an Sipuazi le thildang nakin Jesus hmuh le ton an duh deuh .. Amen ( Mt.10:37). Zeidah na tleihcanbikmi Krih tonnak ah an dawntu a si?   b)      Vawlei Pumsaduhnak He i Then a Hau. ( Mt.2:9-10)   Mifim pawl cu Herod (Herod nih vawlei tthil le Satan le  thilri a langhter) sin ah khan nuam ngai in an um peng lo. Herod he i thennak lam kha an kawl. Herod he an i then bak in Arfi ceu cu an caah a lang than i Krih an ton tiang lam a hruai hna. Herod nih Vawlei pumsaduhnak a langhter. Mifim pawl nih nang le kei an langhter ve. Vawlei pumsaduhnak he i then ve law (1John. 2:15,1 Kor.5:9-11 etc.) cun Boipa ceunak na cungah a lang lai i , Krih he nan i tong kho ve lai.   c)      Boipa Bia hi theih lawng siloin zumh in a tak in tuah a hau. (James. 1:22)   Mifim pawl le Tuu cawng pawl cu Jesus ka caah a chuak timi thawngttha an theihmi kha , theih sawhsawh lawng si loin an zumh i a tak in an tuah. Herod cu a theihmi thawngtha kha a zumh ko nain a tuah lo, a thin tu a phang. Jesus a chuak ti a ttheihmi Bia kha tak in a tuah lo. Jesus a chuah ti theih ko nain zumh taktak lo le zumhnak kha a tuah in tuah taktak lo ahcun san a tlai lo. James.2:19- Khuachia le Satan zong nih Pathian cu an zumh ko, an  zumhnak kha a tak in an tuah,  a langhter chuah lo caah an zumnak cu san a tlai lo.   Nihin ah mi tampi cu X´mas a naih paoh ah kan thin a phang ve. Tthiltha cawknak, Zuu dinnak le Mehthawcawknak kan ngei sual lai lo kan ti ve. Unau nangtah zei dirhmun? Kaa lawng in siloin zumh in a tak in Krih cu pah ve cang u sih.   Biatlangkomhnak   Cucaah X´mas hi na lawmhning , na hmanning le a sullam nai fianning na palh sual ahcun na tak sa, na thinlung, le na thlarau caah zeihmanh thathnemnak a ngei lai lo.   Krih he aa tong cangmi Mifim pawl le Tuucawng pawl cu X´mas nih a chuahpimi hnangamnak le lawmhnak in an khat cang. Krih an tondih in Boipa bia a rami cu nan ratnak lam khan kirthan ti hla u. Lam dang in kir cang u a ti. Cu nih a langhtermi cu ´´Krih he    aa tong cangmi le X´mas sullam ngei tein a hmang cangmi hna ca ahcun Nunning Hlun kha a lo i Nunning Thar in a thawk cang tinak a si.( 2kor. 5:17) Krih he a tongcangmi cu a nunning hlun kha a lo i nunning thar in aa thawk/nung cang´´.     Kan nih zong atu kum X´mas cun Nunning hlun kha kal tak cang hna u sih law, Nunning thar in nun i zuam cang hna u sih.   X´mas daihnak nan cung ah um ko seh....!      Sources: 1. Encyclopedia Britannica (1961-ed), Vol.5, p. 642. 2. The New Schaff- Herzog Encyclopedia of  Religious Knowledge, Vol.3, p. 47-ff 3. Adlai Albert Esteb, Ph. D , ´´ What Christmas Means´´ USA: Review and Herald Publishing Association, 1971, p. 9. ´´ giving and good will virtually spell Christmas´´ says, A. A. Esteb. 4. Jens Herzer, ´´ Die Ursprünge der Kirchlichen Feste: Ostern, Himmelfahrt, Pfingsten, Weihnachten und Ihre Biblischen Grundlangen ´´Germany: Deutsche Bibelgesellshaft Stuttgart, 2006. 5. Hans Förster, ´´  Weihnachten: ein Spurensuche´´, Germany: 2003. 6. Harmut Badenhap ´´Wieso Weihnachten?´´, Germany: 19889. 7. Eugene L. Brand, ´´ The Encyclopedia of The Lutheran Church´´ , 1965. 8. Monika K. Hellwig, ´´ The Modern Catholic Encyclopedia´´, June, 10, 1994. 9. Frank C. Senn, ´´ The Encyclopedia of Christianity´´, Germany: 1997. 10. S.K. Roll, ´´ Christmas and Its Cycle: New Catholic Encyclopedia´´ USA, 2003. 11. The Seventh Day Adventist Encyclopedia; Commentary, 1996. 12. O. Cullmann, ´´ The Origin of Christmas: The Early Church´´ Philadelphia, 1956. 13. A.T. Kraabel, ´´ The Roots of Christmas ´´ Dialog.21, 1982.   ================= Life is like a book, everyday is new pages

Chin, Lai, Zo Miphun kong

Chin, Lai, Zo Miphun Kong by Pu Lian Uk   From: Lian Uk <lian1@verizon.net> Subject: RE: [zophei] Chin,Lai ,Zo Miphun kong To: zophei@yahoogroups.com Date: Tuesday, December 8, 2009, 3:58 AM   Kawi Sang,   Hi ca na ttial mi hi thil a dik ning vun ttial nak ding a kong na vunchuah pi I a tha ngai. Hibantuk in theih fian lo mi kong ah a dik ning kawl hi a ttha tuk mi ruahnak asi.   Mah na tialmi Chart hi a palh cikcek mi ruahnak a si. Laimi/Chin mi vialte a khuaitu ral Chart a si. Hi chart hi aho Laimi hmanh nih a dik tiah pawm mi a si lo. Debate tuah lo mi Chinmi hrawh nak asi ti a thei lo mi minung nih thil a dik ning theih huaha  lo in an ttial mi asi. Chin mi kong athei mi mizei hmanh nih  an pom lo mi asi. Hmangti hlah u.   Hi ning hi kan zulh ah cun Laimi Chin timi hi a um lo.  Chin ti cun zeitin dah hi vialte ASHO,Cho,Khumi, Mizo, Zomi ti hi  hi aa peh thiam ning kong tial lo in, ruahnak sawh   arbitration long in an peh mi asi.   Chin cun zeitin dah Asho,Cho,Khumi, Laimi, Mizo,Zomi ti cun aa peh ti hi aa peh ning prove nak a um lo mi asi.   "Chin History, culture & Identity" timi ca uk chung "Emergence of Chin Hills Regulation 1896: Its scope and importance in History" ti mi Page 261 chungta kha ttha te in rak zoh te u.   Khua min rammin hi amah le a holh zulh in min tampi in kawhnak um a hman khi ruah awk ttha ngai asi.   Tahchunhnak fawibik in kan lak mi ah cun: Falam cu Tlai sun holh in kawh nak asi, Za Hau lei nih Far-tthawk an ti i, Zaniat lei nih Balai an ti. Falam khua khat nih holhdang dang minsak zulh in min pathum a ngei.   A ram in kan lak ah cun  India ti cu Hindi holh in Bharat an ti. Urdu holh in Hindustan an ti. India nih minthum angei.   Germany cu an mah German holh in Deustchland an ti.  Cu caah min hnih an ngei.   Cu bantuk in Europe ram atu Laimi umnak ram Sweden, Norway, ti vial te khi atlawm bik min hnih longte an ngei. Pu Perhkalh nih Europeram min tampian ngeih mi cazin a ttialmikha nanhmuh awk ttha ngai asi.   Cu bantuk in Chin ticu Haka holh in Laimi kan ti I, Tedim holh in Zomi kan ti I, Mindat holh in Cho kan ti cu asi. Rangoon University  Chin student Union Annual Magazine 1953 in 1968-69 tiang an chuah mi a holh kip in Chin ti cu Mindat holh in Cho, Falam/Haka holh in Laimi, Tedim holh in Zomi ti cu an rak hmanzungzal mi asi. Va`cek tthan hmanh u.   Hi ti Zomi phundang Laimi phundang in a ttialmi hna hi Tedim holh athei lomi nih an ruah sual bia ah a dik loning pi in an ttial mi asi.,Tedim holh kan chim ah "Ei Zomi te kan I ti" , I kanmah lila kha Falam/ Haka holh ah kanvun itthial I kanchim tik ah  "Kan mah Laimi"  kan I ti tthan ve mi hi atu nifa kan hman mi asi. Tedim holh nan theih lo nan thiam lo ah cun a ruah awk nan thei lo kho men I asi.   Hi kong hi Tedim le Falam Haka apa hnih in a thiam mi vialte nan hal hna ah cun  Chin ti cu Tedim nih Zomi an ti I, Falam Haka nih Laimi an ti i, Mindat nih Cho ti an hman mi cu 1968-69 Uniniversity Chin Literature and Culture Sub Committee Annual Magazing chunghrim ah fiang tuk in hmuh khawh mi asi.   Cu ruanghrim ah hi na hman mi Chart cu a palh cik cek mi a thei lomi nih an ruahnak an ttial sawh sawh mi asi.   Hikonghi adik ning na theih duh ah cun "Chin History, culture & Identity"  timi ca uk chung "Emergence of Chin Hills Regulation 1896: iIts scope and importance in History" timi ca uk Page 261 chungta cu ttha te in rak zoh hrim te u.   "Falam le Hakha nih CHIN cu LAIMI tiah kan leh tikah Tidim le Mindat zong Laimi kan siter chih hna" na ti mi hi adik mi asi. Kan si ter chih hrim hna. Zeicah tiah Falam Haka holh in Chin timi cu Laimi asi ruang te ah cun asi.   Kawl nih cun Bama an I ti na in pei Laimi holh in Kawl ti inkan auh ca hna ah Lai holh kan chimtik ah Bama tiah auh lo in Kawl tiah kan au hna cu ta. Na hmanghballo maw? na hman hrim ko lai nifa te Haka Falam Tedim  kanzapi in  Kawl cu Bama kan ti hna lo/ Kawl kanti hna.   Tedim nih Bongsa an ti mi cu bongsa ti hlah u Cawsa ti u ti in zeitin dah na ti khawh hna hnga,  an holh in bongsa an timi cu an mah holh asi caah ti hlah u kan ti kho hna lo. Cu bantuk in Kawl nih Thailand cu Yodaya anti hna. Thailand nih Yodaya kan ti hlah u an ti hna lo, zeicah tiah Kawlholh in Thailand ti an kawhnak min asi.   Cubantuk in Geramany an mah holh in Deustchland an i-ti mi cu Mirang holh in Germany an ti hna caah an mah holh ngeih kha Germany nih an ruah piak thiam hna. Atu hika kanca ttial hrimah cun pei English England ti cu an min asi ko na in Haka Lai holh in Mirang kan ti hna hi asi cu. Kanmahholh in English kha kan kawhnak hna min asi ve. Mirangnih Mirang kantihlah u anti lo, kanmah holh te in kankawh nak hna min asi ve caah.   Tuluk zong an mah holh in Chunkuo an ti ,Japan zong anmah holh in Nippon  an ti I,  Korea zong anmah holh cun  Hankok ti bantuk a si.Asina in  Mirangholh ah mindang an ngeih dih khi ruat hmanh.   Cu ticun khua min, ram min le mindangdang zong amah le holh zulh in  min tampi an ngei cio hna.Hibantukkonghiv uitamtukkan ttial cang, nanrellem lo caah asi lai.   Rose hlingngeipangpar cu Kawl nih phundang Mirangnih phundang in rose nih mintam pi holh kip ah angei dih,.   Cubantuk cun thil akal caah na hman mi chart hi Tedim holh a thei lo mi nih an ttialmi apalh cikcekmi asi va hmang ti hlah. Cun na ttialrih mi ah:   " i, Tidim le Mindat nih CHIN cu Zomi or Cho ti in an i leh ve tik ah Falam le Hakha zong hi Zomi or Cho an kan siter chih ve"; na timi hi  a dik mi asi ning a cung lei ah kan ttial dih cang.Ttha te in rak ruat hmanh. Na vunttial rih mi ah:   "nain nihin tiang kan kal ning ahcun cohlang mi a si rua lo" na timihi cohlan mi asi tuk cang. Tedim holh athiam lomi Mindat holh a thiam lo mi nih cun an thei lo rih kho men ko. Asina in a theimi nih adik anti dih lai; Cohlan mi asi tuk cang, lung aw ttawm awk a um lo.Na ttialrih mi ah:   "Zeicatiah, Zomi a timi  le Cho a timi zong laimi ti cu an duh bak lo bantuk in Zomi le Cho si cu Laimi aa timi nih kan duh ve lo"  na vun ti mi ah  acung ah kan ttial dih cang; Bama ti cu Laimi nih Kawl kan ti tik hna ah si she,  Thailand cu Kawl nih Yodaya an ti tik hna ah si she, Deutchland cu Mirang nih Germany an titik hnaah si she, an mah an duh duh lo kha asi lo I,  an mah le holh ning in an rak ngeih mi min asi kha universal in an pawm cio mi asi ti hi vialte tet-te kan langhter ah cun theih khawh lungtlian khawh awk ngai asi cang.   Cucaah hina hman mi chart a palh ning hi research dang tuahhau lo in hika kan ttialmi vulei cung thilkalning hrim nih hin hi chart cu hmantlak lo hnawmbawm chunghlawh ding men asi ning alang ter kko tuk cang I hi Chart hrim hi zeitik hmanh ah hman awk asi ti lo ti theih khawh nakngai asi. Damte in. Lnk.   ---------- From: zophei@yahoogroups. com [mailto:zophei@ yahoogroups. com] On Behalf Of Zasang Cinzah Sent: Monday, December 07, 2009 11:43 PM To: zophei@yahoogroups. com Subject: RE: [zophei] Chin,Lai ,Zo Miphun kong   Key Points:   1. "[Mirang nih ]Mizeimi phundah an si ti an vun hlat tikah…. kum 750AD  lio Kawlram ti in Anaw[z]rah tha siangpahrang nih a rak dirh khawh hlan kum 300 lio in  ttialmi lungca ah Chin ti in an ttialmi miphun nunphung le holh a hmang mi Chin miphun ram a si kha Mirang nih an rak hmuh khawh hna."   2. "Chin timi min chung ah aa tel dih mi an si tiah cu upadi chung ahcun mi rang nih an ttial." 3. "Chin timi cu Falam le Haka nih Laimi tiah an ileh I Tedim nih Khamtung mi ti le Zomi ti in an leh . Mindat lei nih Chio tiah an leh ve. " Falam le Hakha nih CHIN cu LAIMI tiah kan leh tikah Tidim le Mindat zong Laimi kan siter chih hna i, Tidim le Mindat nih CHIN cu Zomi or Cho tiin an i leh ve tikah Falam le Hakha zong hi Zomi or Cho an kan siter chih ve; nain nihin tiang kan kal ning ahcun cohlang mi a si rua lo; Zeicatiah, Zomi a timi  le Cho a timi zong laimi ti cu an duh bak lo bantuk in Zomi le Cho si cu Laimi aa timi nih kan duh ve lo.     Cucaah, Mirang nih Upadi ah an ttial bantuk in CHIN chung ah  aa telmi MIN {miphun] an si timi ruahnak; Human Right Watch Website ah an tarmi te hi CHIN Miphun kan sining te cu a si ko lai dah! Damte in Asang. ------------------------------ "Serve with gladness"