Theihawktlak Lai Nunphung tete!

Lai Nunphung Theihawktlak tete! Date: Friday, May 28, 2010 10:41 AM From: "Vanthawng Cung" <vtcung@yahoo.com> To: laiforum@yahoogroups.com, rungcin@yahoogroups.com Subject: Theih awk tlak Lai nunphung tete!   Careltu u le nau,   Zeitluk in chantiluan nih a kan fenh le khoika kan um hmanh zongah kan lungkil ah kan nunphung thlarau a ca'm peng ko tiah ka ruah. Chiat ni, tthat ni kan ton caan ah kan nunphung thlarau hoih ning in kan i zohkhenh lawngah kan di a riam, kan lung a hmui. Mahtluk i a ttha mi kan phung tete hi ramleeng tthangmi kan fale nih an thlau dih sual lai ti pha'n a um ko. Chimrel pah lengmang a hau in ka ruah. Cucaah, fanaule ca hmuitinh in a cheuchum te ka hun ttial nak asi.   Tlangzamh:   Tlangzamh hi mizei miphun hmanh nih an ngeih ka thei lo. Mah nih hin zeitluk lungput ttha a ngeimi miphun dah kan si ti a langhter ngaingai. Tlangzamh cu dawtnak le siaherh langhternak asi. Khua pakhat ah chunhthah a um tik le ramsa an kah tikah a ngeitu or a kaptu nih mahti hin fawh hualvan ttha kan ton... tiin a hmuhton mi sa cu inn kip tingco dingin an can hnu ah an zamh (phawt) cio hna. Keimah pa hngakchia ka si lio tiang hi tlangzamh cu a um lengmang ko rih. A hnu ah mi an hung fim dedeuh i duh-aamnak le chawhrawlnak lungput a hun ngeih caah hualvan ttha a tongmi zong nih tlangzamh cu duh ti loin a zuar in an hun zuar. Cuticun a lo ziahmah i a tu cu a tlau thai cang. Atu ah tlangzamh nunphung cu um ti hlah hmanhsehlaw a philosophy cu mi tampi thinlung ah a ca'm peng rih ko. Mi cungah dawtnak ngeih le siaherhnak langhter cu kan krihfa biaknak zong nih a kan cawnpiak mi asi caah fanaule thinlung chungah zungzal in hmun hram ko seh ti cu nu le pa hna kan thlacamnak asi.   Arthin tuh:   Arthin tuh cu kan dawtmi hna nih hi vuleicung nunnak in an kan kaltak cang ko rua lai ti kan zumh tik an cungah a hnubik dawtnak langhternak le, hringtu nu le pa an si ahcun an sin in thluachuah halnak caah tuah tawnmi nunphung asi. Atu ahhin ram leeng ummi hna nih kan khua kan ram ah vung tlun in kan nu le kan pa, kan pi le kan pu arthin vung tuh cu kan nungphung nih a kan fial ngaingai mi leiba pakhat asi. A min hi arthintuh ti asi nain a'r taktak va thah i a thin va tuh cu asi lo. Ke-li nei sattil in tuah phung deuh asi.   Rawlhniang put:   Rawlhniang put timi cu nu nih vaa a ngeih a thaizaan ah nu chung nih pa inn ah zaanriah hrawmttinak an tuahmi khi asi. Chunhthahnak i sa thawthaw a chungril ti bantuk kha mah zaan caah cun an fim piak ttheo hna. Mah rawl einak cu an fanu nih a vaa inn ah a voikhatnak rawl a ei nak ding asi caah biapi ngai ah an ruah. A ning maw zak sual lai kaw ti an ruah piakmi dangkhat, an dawtnak langhternak zong dangkhat a pahnih komh lungput in tuah asi.   Nukai thlah:   Nukai thlah timi cu vangeih zaan i monu a vaa inn i an vung thlah khi asi. Nu lei chungkhat a nu hawi nih thlah phung asi. Pa kal phung asi lo. Tuchan ah pa zong khat tthup in kal kan hmang i, nunphung mit cun zoh a chia ngai. Krihfa phung in pei kan um cang cu kan ti asi ahcun nukai thlah a hau ti lo. A mo le nih an thlah kha a zaa ah ruah khawh asi.   Muikhum:   Muikhum cu ningzah mualphonak ton tik caan ah tuahmi asi. Ni-far le nih maw, patling zong nih maw khuapi zatlang theih in ningzah mualphonnak a ton tikah a nu a pa, asiloah, a unau nih sathi luanh in a mui cu khum phung asi. A sullam cu ningzah mualphonak na tonmi kan in theihpi, sathi in na hmai kan in phiah piak cang, na ning zak ti hlah seh, atu thawk cun zatlang sinah mikel um in vung um tthan cang tinak asi. Ram leeng ummi nih hin hi thil hi kan ton pah, tuah zong kan tuah pah lengmang ko. Nain, a min tak bunh duh loin 'thlacamnak' ti phun lawng in kan kalter lengmang.   Thlathlauh:   Thlathlauh hi Lairam hmun zeimaw ah cun muikhum he aa cawhmeh pah mi a lo. Nain, aa dang deuh in ka ruah. Keimah theihning in cun phun hnih a um. Phunkhatnak cu - 'keimah ve...' ti lungput in duhlonak he tuahmi asi. Tahchunhnak ah, zulaap ton lo ruangah maw, sazam hleh hrelh ruangah maw thinhun in sa thah ve i, i thlathlauh khawh asi. Cun, a phun hnihnak cu - thih hring in a thi hnga dingmi dirhmun ah a um cang ko mi nih an nunnak an luat sual tikah nu le pa, chung le khat nih thlathlauhnak cu tuah piak asi. Tahchunhnak ah, Nah-Lah-Kah chan lio ah khan ka u (cousin) pakhat hi ralkap nih an velh i a lu ah hreitlung in an rak tuk. A thi cang tiin an rak hlawm. Nain, zeitimaw in a nung i sizung ah saulak a um hnu ah ttha tein a dam tthan. Cutik ah, ka pate nih caw le vok in a thla cu a rak thlauh.   Thlahual:   Thlahual hi Mizo phung maw asi, Laiphung dik...kaa fiang tuk lo. Mizo nih cun an hman. Keimah zong nih voikhat ka tuah bal. Thlahual cu ni-farle maw, tule nih maw thihnak an ton tikah sa thah i zaanriah kil ttinak tuah khi asi. A sullam cu - ka tu, ka fale hna nan thla ka'm hlah uh...nan pu ka um hih...tiin dirkamhnak le thazang pek langhternak khi asi. Nunphung ttha ngai asi caah ka hun ttial ve.     Va cung pa duh (Uire):   Laimi kan pipu chan lio ah cun nu le va asi cangmi i tthen cu a chiakha tuk ah ruah asi. Nupi pasal an i ngeih hlan ah nu le pa, chungle khat nih an tuaktan cikcek hmasa. Cuhnu lawngah an i tthi-laa. Cucaah, biakam a fek i itthen zong a tlawm ngaingai. Cubantuk in vaa he a um liomi nu nih padang sin a sual ahcun 'vacung pa duh' ti asi. A nupi nih a va theih loin pa aa duh ahcun a vaa kha a thi kho tiin ruah a rak si. Cucaah, minu nih padang sinah a sual sual ahcun a vaa inn ah ttin phung asi ti lo. A tta-pale inn ah kal i a tuahmi sualnak cu va chim phung asi. Cuhnu ah a tta-pale nih a vaa chungkhar sinah phung ning in va lenkai i va chimh asi. Tuchan fanaule lakah vaa cung in pa aa duh mi zeizat dah kan si hnga? Nupi a ngeih ko nain nungak helh a hmangmi zeizat dah kan um? Mi nupi a sualpi mi, lemsoi a hmang mi zeizat dah kan si? Kan nungphung nih a ttihbik mi le a huatbik mi asi, ti hngal hna usih.   Ttian buh er (or) Ttian buh erh:   Ttian buh erh timi cu nu le va i tthen lai a donghnak zaanriah i hrawm ttinak khi asi. Pa nih thil pakhat khat ruangah a nupi a maak lai zaan ah a tuah tawn. Buh le sa thaw tein a damh hnu ah khim tein rawl a ei pi. An ei khim in nu nih a hman tawnmi sei le hnam kha a laak i a pek, cun, "kan maak" tiah a chimh. Pa nih mah ti a chim hnu ah cun nu nih a vaa inn ah um chih phung asi ti lo. Pa zong nih mah bia a chim hnu ah lungchir le i leet tthan khawh asi ti lo. Cucaah, 'ttian buh er' ti tehna, 'kan maak' timi bia tehna hi kan laiphung ah cun a suarhar tukmi an si. Tuchan ah fanaule nih hi bia hi a tlawm khawh chungin nan run chim ding cu nu le pa nih duh piak ngaimi asi.   Thiangi pa Maryland   Note: Kei hi Laiphung thei mi ka si lo. A herh ca tu ah ka theihmi hnihkhat ka hun ttial bia asi. Hmunkhat le hmunkhat, khuakhat le khuakhat theihning zong aa lo cio lo kho men. A ruah zia tu i thiam piak hna usih. Fanaule caah tthahnem santlai si hram ko seh.   ================= Life is like a book, everyday is new pages

Damdam tlaih (or) Kuttlaih

Damdam tlaih (or) kut tlaih (Handshaking)   'Damdam tlaih' (handshaking) aa thawknak hi research tuahtu hna nih fiang ngaingai in an chim kho lo. Nain, Jesuh chuahhlan 2nd century BC hrawng in i thawk cang sehlaw a dawh an ti. Nitlak lei vawlei (western world) i a hung luh hi 16th century BC hrawng si dawh asi. Tuchun ni ah cun Arab miphun cheukhat, Islam biaknak a bia mi le Orthodox Judaism dah ti lo nih cun mah nunphung pakhat bantuk in hman cio asi cang. Vawlei khuaza miphun vialte nih mah ti kan i hrawm khawh mi hi ruah tikah khuaruahhar ngai zong asi. Zeiruangah dah asi hnga? Thil ttha asi caah asi lai ti cu a fiang. Thil ttha lo cu siseh law miphun kip nih kan i hrawm kho hnga lo. Tuchun ni kan hmanning zoh tikah mi tampi nih cun hoihhomhnak (politeness), asiloah, aa dawhmi langhning (social etiquette) pakhat bantuk in cohlan asi.   A sullam:   A sullam cu "Ka kut nih hriamnam aa put lo, ka thinlung ah daihnak a um" tinak asi an ti. Cucaah, kut nih thil pakhat khat aa put buin damdam tlaih cu a phung asi rua lo.   Cin awk le Hmanning tlangpi:   1. Damdam tlaih tikah orh lei kut (right hand) hi hman phung asi. Keh lei kut (left hand) cu hman phung asi lo. Na kut cu a pahnih in a lawn (empty) awk asi. Zeicaah tiah, orh lei kut cu midang zuanhnawhnak (attack) tuahtu ah ruah asi i, keh lei kut cu mah le mah i vennak (defence) tuahtu ah ruah asi.   2. Kut i tlaih tikah an mit falai kha dengteo in zoh i lungtho tein chawnh phung asi. Kut tlaih pah in khuadang hoi le midang chawnh cu a phung asi lo. Tlaihmi hna nih an i ngaihchiat khawh.   3. I tlaih tikah an kut kha faaktuk in reh phung asi lo. Dintuk zong in tlaih phung asi lo. Faaktuk reh chih cu hruh (rude manner) ah ruah asi. Dintuk tlaih cu thinlung pek lo ah ruah asi fawn. Cucaah, a za tawk tein tlaih thiam i zuam a tthabik.    4. Kut ah hma a um bu in maw, kut hnawm bu in maw, kut-hruk i hruk bu in maw damdam chanh le tlaih phung asi lo. Kut-hruk aa hruk mi nih i phoih hmasa awk asi i, a kut a hnawm mi nih aa ttawl hmasa awk asi.   5. Sullam um tuk lem loin damdam va chanh lengmang cu a phung asi lo. Su'l le lam a ngeimi asi caah tlaih tam poh kha thil ttha ah ruah dih awk a ttha lo. A ruang a um a hau i thinlung tak zong asi a hau.   6. Damdam tlaih cu a tlangpi in lunglawmh langhternak, hlawhtlin lawmhpinak, ning i hawhnak, ttian zai re'l caan, khuakhan lairel caan, nuamsul tuah caan, lente celh caan, biakamnak tuah caan, laksawng pe'k caan le a dangdang mibu pumhkhawmhnak hna ah hman asi. Ngaihchiat mitthli-tlaak lio caan i damdam chanh cu sullam a ngei tuk lo.   Thiangi pa Maryland ---Source: Laiforum & Rungcin group mail on 11 May 2010 sent by vtcung@yahoo.com ================= Life is like a book, everyday is new pages