LAIMI le ORPHANAGE MINISTRY

Source: LAIFORUM
Posted mail on 16 March 2009

Dear Laiforum unau vialte hna,

Kawlram in kut kan tlaih hna.

Laiforum ah orphanage ministry he pehtlai in zawn nan ruahnak tampi nan van tialmi ka hmuh tikah nan cungah lunglomhnak tampi ka ngei. PT le laimi nan dawtnak a langhter. Pu/Tv. Van Biak Thang nih Chinland Guardian (15 Macrh, 2009) ah a van tialning ah laimi nih tuahmi ngaktah/hngakchia zohkhnehnak 50 tluk cu Cozah nih an kharpiak hna tiah a ti. Ramchung ummi nih thawngtheih kan i harh caah, a kan lauter, kan thin a kan phanter chinchin ve. Nan thlacamnak tampi kan herh taktak.

Mah le mah introduce hmasa hnu ah hi kong he pehtlai in ka ruahnak tlawmte in van tial ka duh ve. Dr. C. K. Hrang Tiam (Benny pa) ka si i, Yangon MEGST (Evangelical School) ah Theology department Head le Director - Post Graduate Studies (M.Th. D.Min.) tuan pahin hngakchia zohkhenhnak cu kum 2007 in kan thawk ve.

Atulio orphanage thawngpang he pehtlai in, hitin van tial ka duh. Dr. Siam Lian nih kan hnulei ah khan a phungchimnak ah hitin a chim i ka lung a ka ton ngai te, "Ngaktah cawmkennak hi Pathian nih a duhmi le thlua a chuahmi rian a si. Cucaah, kan khuami (Zaangtlang) cu hi riantuannak hi tuah cio dingin ka forhfial hna...Asi na belte in Khrihfabu (Church) nih hi riantuannak hi nan kan theihthiampiak lo caah mit kan aupi in, tha kan pe u law, kan dirkamh deuh uh" tiah a ti.

Si, hi bantuk riantuannak cu Pathian nih a duhmi le thlua a chuahmi a si taktak ko. Asinain, hihi Pathian rian a si caah kan i ralrin a herhmi tampi a um. Cinghngia (fox) lak a tlawngmi tuu (sheep) bantuk kan si hi kan philh lo a tha. Cun, thlarau tlau tlaihnak (zumlotu hna zumtu sernak hmun) hmun a si caah kan Cozah nih a rem ziar lomi a si zong kan theih a hau. Rul bantuk in kan fim i thuro bantuk in kan nun a nem zong a herh. Kan duhlo-kan huatmi thil le, kan thintawinak zawn zongah a herh ahcun kan i sumthiam a herh.

Thawngpang ka theih khawhtawk ah, atu lio kan boruak/sining (problem) ai thawknak hi kanmah ngaktah zohkhnehtu hna daithlan le tlamtlinlonak in ai thawkmi si dawh a si. Point tete in ka vantial lai.

1. Orphanage ministry hi sipuazi i a hmang tawk rak um dawh kan si. Orphanage pakhat cu ralkap le police nih an va hlathlai lio hna ah hngakchia pakhat nih piat (onion) a cheu kha meh ah an rak i meh kha an hmuh. A tuahtu pa nih le cellphone he um i, bawi ngaingai bantuk in a um an ti i, an mit a kem ngaite an ti.

2. Nungak no tete zuatnak hmun (the place of Child exploitation) ah an kan hmuhpiak: Atu lio kan sining ai thawknak pakhat rih cu mah cawmmi ngaktah chung in nungak 5-6 ai chiahmi hna um dawh kan si. Cucu, mizei Cozah poah nih an huat tukmi child exploitation phunkhat a si ve ko. Kan hnulei teah ka hawipa pakhat nih "Nan nih cu hngakchia tlawmte lawng zohkhneh ko hna uh mu. Hngakchia tampi ngeih hi nungak tampi ngeihnak sidawh asi ko hih" tiah capo biatak in a ka ti. Ruah setset tikah ningzak thil a si taktak ko. Cucaah, hmailei le bang ahcun nu (nu hmei maw, nu nawlngeihnak tamnak hmun) nih tuahmi deuh poah ah nu-hngakchia deuh zohkhenh le, pa (pa hmei (or) pa tavuan lakmi) tuahmi ah pa hngakchia deuh zohkhenh ah a thacem zong a si kho men. Zumlotu mithmuh ah thlankhur a liam deng cangmi putar pipi nih virgin i zuatnak hmun ah hmuhpiak mi a lo cang. Siangpahrang David a thih lai i virgin nungak note a taksa lumh tuah an fial bantuk phun hna lawh sual a fawi.

3. Abortion (Nau rawknak hmun) hmun ah hmuhpiak kan si hoi: Atu lio kan sining ai thawknak pakhat rih cu nungak no tete ngeihnak hmun lawng silo in naurawknak hmun ah hmuh kan si hoi. Naupawi ruangah naurawknak maw, asilo ah, a thli te i i tlunternak hmun ah hmuh kan si caah Acozah chimlo, mah le mah hmanh lungtlin a har ngaingai ko. Ngaktah hna mitthli hnawttu silo in an mitthli a chaptu a simi kan tam chin lengmang ko rua. Kan hnu ah ngaktah in a chuakmi nu a thitu pa cu hitin ka capoh. "Nang cu, nan nu an hliamh manhlo i a tha ngai ko cuh" tiah ka ti i a ka lehmi cu "Theihlo a si ko" tiah a ti. Ngaktah ministry in a chuakmi a thila (Married) tu tampi zong an lung a hring ngai ko cang rua.

Cucaah, hi rian kan tuannak ah cinghngia lak tuu kan si hi thei buin, ralring le Pathian mithmai zoh tein tuan le zohkhneh i zuam ko hna u sih. Zisuh nih a zultu hna cu, nan dinfelnak nih Farasi mi hna dinfelnak cu a lonhawk a si ati bantuk in kan pawngkam zumlotu hna nih kutdong in an kan sawhkhawh mi kan silonak lai van tialmi a si. Hi ca hi, a chungmi (Hngakchia zohkhenh vemi) bantuk in tialmi a si caah ahohmanh sawh hnawh mi ka ngei lo.

Ralrin kan thaimnak caah,

Dr. C. K. Hrang Tiam / Benny Pa
Yangon.

Note: HIKA zong ah relkhawh a si.

***

Interview with Salai Za Ceu Lian

Salai Za Ceu Lian he Itawnak
by Faiceu News Group, Malaysia

Na chuah keh nak na khua, na kum le na min na kan chim kho lai maw?

Ceupi: Dawtnak in Ceupi tiah an ka auh i ka full name cu Salai Za Ceu Lian asi. Ka semnak khua hi Aibur Khuahlun, ka tthannak le ka khua hi Leitak Khuathar a si. Ka chuah kum hi 1979, February 24. A tu hi Winnipeg khua Canada ram ah ka um.

A tu lio na sianginn kainak le na cawnmi, cun peh rih naa timh mi?

Ceupi: Atu lio ka cacawnnak hi The University of Winnipeg, Canada ah a si i Political Science le Rhetoric & Communication tiah Double Major in ka tuah hna. Rhetoric le Communication cu ka dih cang i atu hi Political Science, B.A. (Honours) Final Year ka tuah lio as i April ah ka dih lai. Dam in kan um cun a tu kum September thla hin Master peh ding in timhlamh nak cu ka ngei.

Kan Lai mino chung in u pa riantuannak le cawlcangh nak ah na min kan in theih ngaingai. Hi ah hin zeitik in dah na rak i tel ning hna asi? Zei ban tuk rian hna dah na rak ttuan na kan chim kho hnga maw?

Ceupi: Ka cawlcanghnak hi India ram New Delhi ka um hin aa thawk bik. A luancia mi ka cawlcanghnak tete le ka tlaih mi rian tete ka zoh tthan hna ah hin Pathian le ka miphun hawi hna sin ah lunglomhnak chim lo in ka um kho lo. Kum no te ka rak si in rian an rak ka khinh mi hi a tam ngai. Khua ka rak sak tti mi ka lai miphun hawi nih hin duhsak nak lianpi an rak ka ngeih ruang ah hmailei an ka nam lengmang i thazang an rak ka pek zungzal ti hi kaa fiang i an sin ah kaa lawm hringhran. Cun, kei zong nih rian pakhat an ka khinh cang ahcun ka ti kho lai lo ti mi lungput hrim ka ngei ve lo. Heh tiah kaa rak i zuam ve i ka ttuan pah bu in fimnak tampi le practical experiences tampi a ka pek i cu hna cu kei mah caah cun vawleicung zei ban tuk University ttha hmanh ah ka cawn khawh lo ding thilmansung an si. Ka rianttuan mi hna ahcun hei lut uh sih law, A tu lio ka tlaih mi rian hi America le Canada i a um mi Chin University sianghleirun pawl nih 2006 ah Indianapolis, America khua ah kan rak dirh mi Chin Student Union of North America (CSUNA) ah President ka ttuan, cun Chinland Guardian ah Comments Editor, CHRO nih chuah mi Rhododendron news ah associate editor hna le a tu ka sianginn kai nak University of Winnipeg nih an dirh mi Global College i student Advisory Board member hna ka si.

Delhi, India ka rak um lio i ka tlaih mi pawl rian hna cu Chin Student Union (CSU) ah General Secretary, Chin National League for Democracy (Exile) ah office manager le foreign affair ka rak tlaih, a tu lio kawlram ramleng um Media ah minthang le upatmi a si mi Mizzima News ah khin translator le tlangcungmi ramkhel kong ( ethnic political issue) hna ka rak tlaih, cun 2001 ah ramleng um mi tlangcungmi Mino vialte nih lungrual te in Chiangmai, Thailand ah kan rak dirh mi United Nationalities Youth League (UNYL) ah Chin mino aiawh in kaa rak i tel, cun India ram um mi Kawlram democracy ngah nak hnga caah tiah bu kip fonh in rak dirh mi Committee for Non-violent Action for Burma (CNAB) ah Assistant General Secretary, India ram um mi tlangcungmi pawl nih rak dirh mi United Nationalities Democratic Congress (UNDC) hna ah Secretary of Finance hna le Democratic Voice of Burma (DVB) nih Hakha holh in thawngthanhnak hna ka rak tlaih.

Na cawlcanghnak tete na kan chimh i kan i lawm. Biadang deuh ah, Kan Laica nak in Mirang ca in ca na ttial mi a tam deuh in kan theih i zei ruang bik ah dah asi?

Ceupi: Pathian dawtnak in kan Laica in cattial kho tampi kan ngei hna i ca zong an ttial lengmang mi ka hmuh. A tu lio kan miphun hna sining le dirhmun hi miphundang nih an kan theih tuk hlan a si caah ka target bik mi hi miphundang pawl hi an si ve rih. Cu ruang ahcun Mirang ca hin ka ti khawh tawk hin ka ttial lengmang rih nak hi asi. Miphundang hmai ah kan miphun sinak, vawleicung kan cuanh ve ning a au pi mi le a dir pi mi hi an tlawm tuk rih caah hin heh tiah ka caan ngeihchun hi miphundang pawl sin ah ka ti khawh tawk hman kaa tim rih i asi. Cun, full-time in sianginn ka kai, part-time in rian ka ttuan pah, a leng lei rian ka kemp pah mi a tam tik ah a caan hi ka ngeih mi a tlawm tuk ruang ah hin kan Laica hin ca ka ttial khawh rih lo nak asi. Kan Laiholh in ttial nak caan cu a um te ko lai. Lai article ttial a ka fial mi ka ttial piak khawh lo mi hna zong nih ka thei thiam hram hna seh ti zong ka duh.

Kan Lai mino chung in N.A ah sianghleirun akai mi pa zei zat hrawng dah nan si na kan chim kho lai maw?

Theihternak: A sau deuh ca ah a tangmi HIKA hin rel ding a si.

Note:
Mah ca hi Salai Van Za Bik nih Laiforum, Rungin, Metkhuabo, Zophei le SIB Forum hna ah March 2009 ah a thlahmi chungin lakmi a si.
*