Jubilee Tuah le Laimi

LAIMI LE JUBILEE TUAH

Jubilee kong a tuanbia (background) tlawmpal kan zoh ta lai. Judahmi thil an ruahning ah number 7 hi biapi ngai in hman dawh an si. Sabbath Ni cu Bawipa nih dinhni ah a pekmi hna a si. Cucu ni 7-nak ni a si. Jubilee zong number 7 bakte telh in ni 7 hrambunh in a chuakmi a si. Kan Bible Lev 23:15-16 le Lev 25:8-11 hna hi Jubilee tuah aa thawknak tuanbia hram hmuhmi an si. Lev 23 ah hin ni sarih zarhkhat in zarh sarih (ni 49) in rel a si i Zarh hna Puai (Festival of Weeks) tiah kan hmuh. Lev 25 chung tu ahcun kum 7 dan voikhat in let 7 tiang, kum 49 (7 Sabbatical Years) hnu kum 50-nak cu Jubilee ah nan hman lai ti a si.

Jubilee tuahnak a chan le tinhmi cu sual ngaihchihnak le luatnak hmelhchunhnak ca ah a si. Israelmi hna Izip salcannak in an lutka in kum 50 tlinnak ah tuahmi a si. Hi caan ah hin Pathian sin ah an sualnak kong ah pekchanhnak nganpi le Pathian nih Izip salcannak in a luatter hna bangin sal luatter, leiba vialte luatter zong a si. Phundang in chim ahcun luatnak puai tikhawh a si.

Krihfa tuanbia ah Jubilee tuah hmasabik mi cu AD 1300 ah a si i Pope Boniface VIII hruainak in a si. Roman Catholic tuanbia ah Jubilee hi kum 25 dan ah tuah chel, kum 40 dan, kum 50 dan ah tuah chel in AD 2000 tiang tuah a si. Kum 50 thengtheng ah tuah a si dih lem lo. Jubliee ah a biapibik cu sual ngaihchihnak le thlahnak (Great remission) le biaknak hmunpi Rome khua tlawn i Mithiang Peter innthiang i Pathian biak hna hi a si.

Jubilee tuah kong hi Laimi internet biaruahnak Rungcin ah an ceih ngai mi pakhat a rak si. Laimi kan ca ah Jubilee kan tuahmi nih tthanchonak a kan pe maw? Sungh zatlaknak dah a kan pek deuh ti cuaithlai buin ca an ttial cio. Jubilee tuah cu, “Ei chuak lo, a lak men, tuah lo ding” tiah a chim i a ttialmi zong an um. Ciain khuami nih lunglawm ngai le phaisa chawva tampi dih in tuah ve mi a si caah kan Jubilee tuahmi hi zeitindah a sullam kan ilak cio hnga, zei sullam dah a ngeih timi kan theihnak bawmtu a si lai ti ruahchannak he hi ca hi ka ttialnak a si.

Mirang nih kum le caan hi biapi ngai in an ruah mi le an tuak mi a si. Kum le caan chung ah planning le schedule ituah cia tein khuasak tintuk an izuam. Cucaah kum hi sullam ngei te in hman a si i min an pekmi tlawmpal ka langhter. Kumkhat voikhat … Annual, Kumthum voikhat … Triennial, Kumhra voikhat … Decade, Kum 25 … Silver (Ngun), Kum 50 … Golden (Sui), Kum 75 … Diamond (Lungvar), Kum 100 … Centennial, Kum 1000 … Millennuim…

Kum le can hi a biapi tuk mi a si hrimhrim ko. Minung tuanbia le nuncan khuasak tthanchonak vialte theihhngalhnak bomtu a si. Abik in Khrihfa phung ning in Jubilee tuahnak hna hi miphun tuanbia ah rolung phun an si cio ko. Cu Jubilee kum hna le puai hna cu a cung i langhter cang mi bantuk hin sunhsak le lawmh in tthazaang laknak ah hman cio mi a si.

Jubilee tuah timi hi Baibal ca in source laakmi a si bik ko rua. Secular source dangdang ka theih mi a um lo. Bible ca chung kan ti tik zong ah acung i chim bantuk in Biakam Hlun in lak mi le cherhchan mi a si bik ko. Laimi lakah Jubilee aa thawknak hi research tuah phu ngai a si. Research phun cu hika hin ttial khawh a si lo caah a tlangpi le Bible ca chungin Judah mi tuanbia (Biakam Hlun) umtuning he zoh/ruah chih tikah Jubilee tuah hi an luatnak, an tthanchonak, an isersiamnak, tbt. hna philhlonak le thazaang i laak tthan, theih tthan, ihrimhtthannak, tbt. hna tinhmi (purpose) hi a ngei tiah ka ruah. Cucaah Jubilee caan ah cun thongtla zong an luat, sal zong an luat, leiba vialte an i ngaithiam, tbt. a si. Jubilee ah an rak tuahning le an rak tinhmi cu a ttha ngaimi a si ko ti a lang ngai ko.

Nihin Laimi Khrihfa nih Jubilee kan tuah ning bel hi a cung i kan chimmi tinhmi (purpose) pawl he aa kheng lomi, a pialmi a um kho men. Cucaah Jubilee tuah hi Zei chuak lo, ei chuak lo, tuah a herh lo ti nak in kan tuahning le kan purpose hna tu hi kanmah a kan sersiam, a kan tthanpi tu Jubilee si ding hi a biapi deuh tiah ka ruah. Jubilee tuah cu kan thazaang laaknak hrampi pakhat a si tiah ka ruah. Atu a tthangcho cangmi, an tthanchonak in kum 1000 leng a si cangmi pawl hna nih Jubilee tuah cu an herh ti lem lo. Zeicahtiah Jubilee tuah cu a hram i thawknak, i semnak le thazaang laaknak bik a si tihi Judahmi an tuanbia le an miphun an sersiam ning hna hi Baibal Cahlun (OT) ah hin a langhning bik a si tiah ka ruah.

Vawlei chan hi kum tampi millions a si cang ti a si nain civilization (tthanchonak) aa thawknak cu BC 3000 hrawngin a si tiah theih a si. Lai miphun tthanchonak (civilization) kan i thawk hi kum 100 hrawnghrang lawng a si rih. Tthachon aa thawkka mi le rianttuan aa thawkka mi kan si bantuk in a phunphun in thazaang peknak le lungthawhnak pek le ngeih hi kan herh hrimhrim mi a si. Kan Jubilee tuahmi nih a kan luatter ding le a kan cawisan taktak ding a si. Jubilee a phan cangmi kan si bantuk in kan nunnak zong kan ithlen awk le a kau deuhmi, a sang deuhmi, a ttha deuhmi in kan i thlen awk le kan si awk a si. Rian pakhat ttuan mi a theipar a um lomi cu alak a si bantuk in Jubilee theitlai a um lo ahcun zeihmanhlo, alak he aa lo fawn ko.

Atu lio Laimi nih Jubilee kan tuahmi hi a tthatnak tampi a um. A tthatnak lei le a tthatlonak sunghzatlak a sinak lei hi cuai thlai si hna sehlaw a tthatnak lei cuailung nih a lerh tuk lai timi research tuah u sihlaw hmuh a si ko lai. Phaisa le chawva lawngin sunghnak le miaknak hi tah awk a ttha hnga lo. Kan thinlung, kan ziaza, kan khuaruahnak, kan fimthiamnak, tbt. vialte tiangin item kip in zohhlat lawngah a miak le a sung hi tuak awk deuh a si hnga. Sociologists pawl bia ah “Sui ngun chawva sungh cu sungh a si rih lo, Ngandamnak sungh cu acheu sungh a si.

Sihmanhsehlaw nuncan ziaza sungh cu a dihlak in sungh cikcek a si” ti a si bangin “Jubilee tuahnak nih hin thinlung le ziaza lei in zeitluk in dah a kan remh, a kan cawisan” ti tu hi a sung le a miak tahnak cu a si deuh awk a si. Hi bantuk hin atu i a tthangcho cangmi vawleicung miphun vialte nih an rak tuah dih cio ko lai. Hihi minung nunphung le tthanchonak ah a hrampi, a herh bik mi hmanh a si tiah ka ruah ko. Laimi zong nih hmailei kum 200 pinlei kan tuanbia ah cun Jubilee tuah hi kan ngei ve ti lai lo. Zeicahtiah Jubilee cu tuah peng ding phun a si lo. A sullam le a tinhnak, a theipar hrimhrim aa dang ngaimi a si kan ti ko lai. Khi tikah cun National Day, Independence Day, tibantuk tu hi biapi deuh in theihpeng ding le i hrimhnak cu an si lo awk a ttha lo.

Cucaah Laimi nih Jubilee kan tuahmi cu sunghnak a um lo. Miaknak, tthathnemhnak le thluachuah tu a kan pek deuh ko. Tuah hrimhrim awk kan si. Lai miphun kan tuanbia aa thawknak cu Khrihfa biaknak kan i lak thawk in aa thawk ve ti pom lo awk kan ttha lo. Tleicia kan pa Dr. David Van Bik nih “Christianity Our National Salvation” tiah CCC ah kan rak ttuan tti lio ah a chim. Cun Lai sianghleirun nih angki ah cattial ding ruahnak an rak ka hal i “Loyalty Our Heritage” tiah an rak khenh ti zong a kan chimh bal. Lai miphun kan tuanbia cu Khrihfa kan sinak in aa thawkmi cu a si taktak ko. Cucaah Jubilee zong cu kanmah hlan kum 1800 leng Khrihfa mi nih an rak tuah cio mi Tradition pakhat a si ve. Hi Tradition hi a biapi ngaimi a si. Roman Catholic zumhnak hrampi ahcun Tradition hi Scripture tluk in pommi a si. Hi kong tu hi cu subject dang a si caah hi vial hi si ko seh.

Cucaah Jubilee tuah cu Khrihfa kan ca ah kan zumhnak hrampi fehternak Tradition pakhat a si ve. Nihin ni ah a tuahning cang tu hi hlan nakin ttha deuh in kan tuah khawhnak hnga Jubilee camtuak a phan rih lomi, Jubilee a tuah rih lomi nih theihthiam kan hau ve cang. Chan tiluan a kal ningin chan dawi ve kan hau. Kan Jubilee tuahmi nih kan chan he aa tlak ningin a kan cawisangtu si ding a biapi tuk mi a si. Phundang in chim ahcun kan luatnak puai taktak siding a biapi ngaingai.

Luke Sui Kung Ling

November 2010